نقد انیمیشن کوتاه اپرا Opera

نقد انیمیشن کوتاه اپرا Opera

نه دقیقه فیلم، نود دقیقه تماشای آن

نام انگلیسی: Opera
نام فارسی: اُپرا
محصول: ۲۰۲۰ – آمریکا، کره‌ی جنوبی
امتیاز: ۴ از ۴ – ⬤⬤⬤⬤
سارا

اولین تصویر انیمیشن با نشان دادن یک هرم کوچک عجیب در برابر دیدگان ما آغاز می‌شود. این هرم بلافاصله ما را به یاد هرم نظریه‌ی «سلسله مراتب نیازهای مازلو» خواهد انداخت. نظریه‌ای محتوایی در باب انگیزه‌های انسان برای ادامه‌ی زندگی.

اینکه زمانی که نیازهای بشر شروع به ارضاشدن می‌کنند، با ارضای هر نیاز، فرد به ارضاشدن نیازهای‌اش در سطحی دیگر فکر می‌کند و این ارضاشدن و فروکش‌کردن آنقدر ادامه می‌یابد تا اینکه فرد به بالای نوک هرم رسد و احساس کند که همه‌ی نیازهای مهم‌اش برآورده شده است.

این هرمِ نیازها بعدها به شکل‌های گوناگون دیگری برای امور روانشناختی و زیستی استفاده شد.

حال در این انیمیشن ما با شکل دیگری از این هرم روبه‌رو می‌شویم. اما این هرم این بار قرار است از صعود و سپس سقوط بشر صحبت کند و ما را در پیچ‌و‌تاب هر سطح هرمِ خود گرفتار کند.
انیمیشن «اپرا» به طرز غیرقابل‌باوری شگفت‌انگیز است و در زمان تنها نه دقیقه‌ی خود چنان ریزه‌کاری‌هایی را در تصویر خود ایجاد کرده‌است که بیننده برای دیدن تمام زوایای همین یک تصویر باید چه بسا نود دقیقه زمان گذارد.

نقد انیمیشن کوتاه اپرا Opera

دوربین از بالای هرم شروع به حرکت کردنی آهسته به سمت پایین می‌کند. در هر سطح اتفاقات عجیبی در حال رخ دادن است. یک سوی هرم از مرگ حرف می‌زند و یک سوی دیگر از زندگی.

اما نه سخن از زندگی‌اش برخواسته از اختیار است و نه حتی شاید مرگ‌اش. تمام هرم از اجبار یک حکومت حرف می‌زند. از اجبار کسی که در بالای هرم نشسته است و به نام خود، مردم پایین‌دست‌اش را برای برطرف کردن نیازهای او و همراهان‌اش محکوم کرده است.

حتی در وسط نیمه‌ی بالایی هرم ما کسانی را می‌بینیم که تنها به پرستش کردن می‌پردازند. تنها به ستایش همان کس که بالای هرم است. هرم اما هرچه پایین‌تر می‌آید ترسناک‌تر می‌شود و از اجباری بیشتر و از دردی بیشتر سخن می‌گوید.

ما مردمانی را می‌بینیم که تنها کار می‌کنند و کار می‌کنند. حتی عده‌ای‌شان شکنجه و محکوم و سپس به دار آویخته می‌شوند. عده‌ای نیز سرشان را در گیوتین از دست می‌دهند و از خاکسترهای سرهای آنها نیز برای چرخیدن چرخه‌ی پیدایش طلا استفاده می‌شود. آنکه در بالادست هرم نشسته است از هیچ چیز این پایین‌دست‌ها نمی‌گذرد.

در هر گوشه از این هرم اتفاقات عجیب اما واقعی‌ای در حال رخ دادن است که نماد بارزی از سرگذشت بسیاری از حکومت‌ها از همان ابتدای پیدایش آدمی بر زمین است تا همین حالا و همین لحظه. این هرم واگویه‌ای تلخ و گریزناپذیر از چرخه‌ی زندگی بشر است.

چرخه‌ای که در بیشتر موارد جز تباهی در خود چیزی ندارد. این هرم اگرچه سعی کرده است چرخه‌ی فرهنگ، عشق، تحول و زندگی را هم در خود داشته باشد اما آنچه بیشتر در آن نمود می‌کند همان چرخه‌ی تباهی و بدبختی یک نسل است. نسلی که تنها برای یک عده‌ی خاص در حال جان‌فشانی است و نه حتی برای خود.

از منظر من این انیمیشن جز حرف از تباهی حرف دیگری نمی‌زند و به عمد ما و بینندگان‌اش را در تب و تاب تمام اتفاقات خود قرار داده است.

ما برای دیدن تمام اتفاقات این انیمیشن باید هر چند لحظه به گوشه‌ای نگاه کنیم، حتی باید گاهی فیلم را ثابت کنیم تا بتوانیم دقیقاً متوجه شویم چه در حال رخ دادن است.

پایان بندی

این فیلم می‌خواهد ما را هشیار کند که در زندگی نیز به مانند این فیلم گاه آنقدر همه‌چیز تند و سریع می‌گذرد که شاید باید کمی ایستاد و به آنچه رخ داده است، نگاه کرد. اما زمانی که ما می‌ایستیم آیا زندگی هم برای ما خواهد ایستاد؟ نه زندگی نمی‌ایستد. نه برای من و ما می‌ایستد و نه حتی برای آن کسی که در بالاترین نقطه‌ی هرم قرار گرفته است.

زندگی به مسیر خود ادامه می‌دهد تا آن هنگام که زمان برای همگان تمام شود و همه چیز به پایان رسد. جنگی خونین رخ دهد و باز هم بشر خودش را نابود کند. اما همیشه کسانی دیگر خواهند آمد و دوباره این چرخه‌ی تباهی جریان پیدا خواهد کرد. اما آیا چگونه می‌شود این چرخه را از تباهی خارج کرد؟

از تصاویر این انیمیشن صحبت کردیم اما نباید از صدا و موسیقی‌ای که تصاویر را روح بخشیده‌اند نیز به راحتی بگذریم. صداهایی که هر چه از هرم پایین‌تر می‌آیند ترسناک‌تر و دلهره‌آورتر می‌شوند؛ با آن فریادهایی که از آدمیان شنیده می‌شود و اُپرایی که از سقوط می‌گوید.

«اریک اُه» کارگردان این انیمیشن از شاگردان میازاکی با اثری هوشمندانه و شجاعانه، مخاطبان خود را به چالشِ تفکر وادار می‌کند. اثر او که نامزد بهترین انیمیشن کوتاه اسکار هم شده است شاید به‌خاطر همین جسارت و همین شفافیت‌اش حتی شانس برنده شدن در آکادمی را از دست دهد. اما او چه آکادمی را برنده شود و چه برنده نشود با این انیمیشن ماندگار شده است.

برای مطالعه نقدهای مشابه نقد انیمیشن کوتاه اپرا Opera به کانال یک فیلم یک زندگی سر بزنید.