سینمای ایران قبل از انقلاب، 1925-1979 نام برنامه ویژه‌ای است که توسط موزه هنرهای مدرن نیویورک موسوم به موما MoMa برگزار می‌شود.
این رویداد بزرگ ترین مجموعه فیلم های ایرانی تولید قبل از انقلاب در یک برنامه در آمریکای شمالی محسوب شده و نزدیک به هفتاد فیلم بلند و کوتاه در آن به نمایش در می آیند.
این برنامه از روز جمعه ۲۱ مهر (۱۳ اکتبر) با نمایش دو فیلم «ساز دهنی» و «انتظار» ساخته های امیر نادری با حضور او آغاز شده و تا ۶ آذر ادامه خواهد داشت.
جامع‌ترین بررسی سینمای پیش از انقلاب ایران که تا به حال در آمریکای شمالی جمع‌آوری شده است، سینمای ایران قبل از انقلاب شامل کشف مجدد و آثار کلاسیک کمتر دیده شده بین سال‌های 1925 و 1979 می‌شود، دوره‌ای بسیار خلاقانه و پرفراز و نشیب در تاریخ ایران. این بررسی که 50 سال بین ظهور سلطنت پهلوی در 1925 و انقلاب اسلامی 1979 را در بر می گیرد، یک سینمای ملی را که هنوز در غرب تا حد زیادی ناشناخته است، نشان می دهد.
این مجموعه نزدیک به 70 فیلم کوتاه و بلند، بازنگری رادیکالی از سینمای ایران را ارائه می‌کند و آثار فیلمسازانی چون ابراهیم گلستان، فروغ فرخزاد، داریوش مهرجویی، سهراب شهید ثالث و مسعود کیمیایی را نمایش می‌دهد. آثار آنها و بسیاری دیگر با تاری‌های تحریک‌آمیز واقعیت و داستان، مستند مشاهده‌ای و داستان سرایی خیال‌انگیز، استفاده نئورئالیستی از بازیگران و اجراکنندگان غیرحرفه‌ای، و بهره‌گیری هوشمندانه از تمثیل، روایت‌های چرخه‌ای، کنترپوان موسیقی و دیگر ابزارهای شاعرانه متمایز شده است.
بررسی سینمای ایران
برخی از هنرمندان با حمایت مالی نهادهای دولتی مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (کانون)، وزارت فرهنگ و تلویزیون ملی ایران فیلم‌های بدیع و حتی تجربی می‌ساختند، در حالی که برخی دیگر خارج از این نهادهای رسمی کار می‌کردند.
آنهایی که قصد انتقاد شدید از جامعه را داشتند، همچنان خارج از جریان اصلی بودند. بسیاری از این فیلم‌ها پیش از این هرگز در نیویورک دیده نشده‌اند، و برخی از آنها در قالب‌های جدید نگهداری می‌شوند که صحنه‌های گمشده یا سانسور شده را بازیابی می‌کنند.
در حالی که بیشتر سانسورها پس از انقلاب در سال 1979 صورت گرفت – برخی از این فیلم‌ها سال‌ها یا حتی دهه‌ها است که در نسخه اصلی خود اکران نشده‌اند – تعدادی از آثار اساسی قبل از انقلاب تغییر، ممنوع یا مصادره شدند، از جمله دو مورد. شاهکارهای سال 1974، چرخه داریوش مهرجویی و گوزن مسعود کیمیایی که برای اولین بار در نیویورک با پایان های اصلی و متناوب خود عرضه شد.
این مجموعه شامل فیلم‌هایی است که در دوره‌های صامت و اولیه صدابرداری، فیلم‌برداری غیرایرانی‌های منطقه و همچنین فیلم‌های ژانر پس از جنگ جهانی دوم – از جمله جنایی و ملودرام – از دوره سینمای ایران معروف به فیلمفارسی است.
مجموعه‌ای غنی از فیلم‌های ابراهیم گلستان از جمله خشت و آینه (1964) اثر برجسته او ارائه شده است. از دیگر فیلم‌های برجسته فروغ فرخزاد می‌توان به شاهکار فرخزاد، خانه سیاه (۱۳۴۱) و تصنیف تارا (۱۳۵۸) ساخته بهرام بیضایی اشاره کرد، فیلمی که پس از اتمام به‌طور نامحدود در ایران توقیف شد. داستان سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی 1357، داستان گرده افشانی متقابل است و این مجموعه با جزئیات فراوان، نسب مهم فیلمسازان فوق و چهره‌های تاثیرگذاری مانند عباس کیارستمی، امیر نادری، پرویز صیاد، محمدرضا اصلانی، بهمن فرمان آرا و نصرت کریمی و بسیاری دیگر را شامل می‌شود.
لیست این برنامه سینمای ایران قبل از انقلاب را اینجا ببینید.
