مالیات بر درآمد هنرمندان / نحوه محاسبه و قوانین

بسیاری از هنرمندان برای استفاده از سرویس خدمات مشاوره حقوقی درباره مالیات سوالات زیادی مطرح می کنند که در این جا پاسخ برخی از آن ها را می نویسیم.

اهمیت مالیات

مالیات یکی از مهم ترین منابع مالی دولت ها است.

اما همیشه گروهی به دلایلی که برای دولت ها اهمیت دارد از پرداخت مالیات معاف هستند.

در ایران اقشار کم درآمد، هنرمندان و… جزو این گروه بودند.

درحال حاضر معافیت مالیاتی هنرمندان با توجه به درآمدهی بسیار زیادی که دارند یکی از موضوعات پرچالش و مورد بحث در نظام حقوقی و مالیاتی ایران می باشند.

مالیات بر درآمد هنرمندان

مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی ضمن تاکید بر غیرمنطقی بودن معافیت مالیاتی فعالیت‌های هنری در کشور، پیشنهاد داد ضمن در نظر گرفتن یک حداقلی از درآمد و اعطای معافیت مالیاتی تا آن سقف، درآمد حاصل از فعالیت‌های هنری نیز همانند درآمد سایر مشاغل، مشمول پرداخت مالیات قرار گیرد.

قانون مجلس درباره مالیات هنرمندان

در ادامه برای بررسی شرایط مالیاتی هنرمندان در نظام قانونگذاری ایران، به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌پردازیم.

ابتدا باید این نکته را در نظر بگیریم که در حال حاضر مطابق دستور العمل بند “ل” ماده ١٣٩ قانون مالیات های مستقیم، همه ی فعالیت های هنری بدون هیچ استثنایی، از مالیات معاف گشته اند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی با عنوان «بررسی تجارب کشورها در زمینه‌ معافیت‌های مالیاتی درباره معافیت مالیات بر درآمد فعالیت‌های هنری» اعلام کرد:

«کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی که یکی از راهبردهای ایجاد توسعه و رشد اقتصادی پایدار محسوب می‌شود، مستلزم انجام برخی اصلاحات در ساختار غیرکارآمد نظام مالیاتی کنونی است.

وجود پایه‌های مالیاتی محدود و فهرست بلندبالای معافیت‌های مالیاتی در کشور ضمن اینکه عدالت مالیاتی را خدشه‌‌دار می‌‌کند

باعث شده است در عمل نظام مالیاتی کشور یکی از کارکردهای اصلی خود یعنی بازتوزیع درآمد را به درستی انجام ندهد.

در ایران معافیت‌های مالیاتی زیادی وجود دارد که از جمله‌ آنها می‌توان به

درآمدهای فعالان اقتصادی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی،

سود سپرده‌های بانکی،

صادرات برخی از مواد خام،

فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی،

مدارس غیرانتفاعی

و فعالیت‌های فرهنگی و هنری اشاره کرد.

ویژگی مشترک قریب به اتفاق معافیت‌‌های اعطایی در قانون مالیات‌‌ها در ایران این است که عموما غیرهدفمند، غیرمشروط و دائمی هستند.

در حالی‌که معافیت مالیاتی لازم است در چارچوب مبانی نظری و تجربی تصویب و اجرایی شود.

بررسی تجارب کشورهای مختلف در زمینه معافیت‌های مالیاتی که در بیشتر موارد با دقت و وسواس زیاد طراحی می‌شود، می‌تواند در اعمال معافیت‌های هدفمند و بالطبع پرهیز از معافیت‌های غیرهدفمند راهگشا باشد.

در این گزارش ضمن بیان چرایی اعمال معافیت‌ بر درآمد در نظام‌های مالیاتی، به بررسی تجربه سایر کشورها در اعطای معافیت به فعالیت‌‌های هنری پرداخته شده است.

بررسی دلایل نظری وضع معافیت مالیاتی در سایر کشورها در کنار واکاوی تجربه سایر کشورها در حوزه اعطای معافیت به فعالیت‌‌های هنری نشان می‌‌دهد معافیت‌های قانونی اعطا شده به فعالیت‌های هنری در کشور با منطق اعطای معافیت‌های مالیاتی سازگار نبوده و سه ویژگی هدفمند بودن، مشروط بودن و غیردائمی بودن را ندارد.

بر این اساس پیشنهاد می‌‌شود ضمن در نظر گرفتن یک حداقلی از درآمد و اعطای معافیت مالیاتی تا آن سقف (مانند سایر مشاغل و حقوق‌بگیران)، درآمد حاصل از فعالیت‌های هنری نیز همانند درآمد سایر مشاغل، مشمول پرداخت مالیات قرار گیرد.

شایان ذکر است براساس مبانی نظری و تجارب سایر کشورها، حمایت از فعالیت‌‌های گوناگون به‌‌ندرت از مسیر اعطای معافیت‌‌های مالیاتی آنها می‌‌گذرد

بنابراین حمایت‌ از فعالیت‌های هنری نیز می‌‌تواند از مسیرهای دیگری غیر از معافیت مالیاتی انجام شود؛

به‌طور‌مثال می‌توان با افزایش منابع «صندوق اعتباری هنر» به حمایت (توسعه‌ای، معیشتی، بیمه‌ای و…) از فعالان عرصه هنر در کشور پرداخت».

جمع بندی

در بخش «جمع‌بندی و نتیجه‌گیری» گزارش این مرکز پژوهشی آمده است:

«طی سالیان متمادی بیماری وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی موجب شده است

که اقتصاد کشور و در نتیجه آن رفاه عمومی جامعه از نوسانات درآمدهای نفتی که به تورم و نوسانات شدید نرخ ارز منجر می‌شود، آسیب ببیند.

اصلی‌ترین راه برای جلوگیری از این نوسانات و ایجاد رشد پایدار که به افزایش درآمد سرانه و رفاه عمومی منجر می‌شود، تامین درآمد پایدار مالیاتی است.

قطعا یکی از راهکارهای افزایش درآمدهای مالیاتی مشارکت عمومی اقشار

مختلف در کاهش معافیت‌‌های مالیاتی است که به‌نظر می‌رسد معافیت درآمد حاصل از فعالیت‌های هنری از این دسته باشد.

براساس مبانی نظری و تجارب سایر کشورها، حمایت از فعالیت‌‌های گوناگون به‌‌ندرت از مسیر اعطای معافیت مالیاتی آن فعالیت‌‌ها می‌‌گذرد

و یکی از مهم‌‌ترین دلایل این مهم آن است که وجود چنین معافیت‌‌های غیرهدفمندی موجب کاهش شفافیت در هر نوع فعالیتی می‌شود،

مساله‌ای که هم‌‌اکنون به‌‌دلیل دامنه گسترده معافیت‌‌ها در قانون مالیاتی ایران شاهد آن هستیم.

با توجه به آسیب‌‌های فراوان معافیت‌‌های مالیاتی، کشورها تلاش کرده‌‌اند از مسیرهای دیگری به بخش‌‌هایی که لازم است از آنها حمایت شود، کمک کنند،

به‌طور ‌مثال می‌توان با افزایش منابع «صندوق اعتباری هنر» به حمایت (توسعه‌ای، معیشتی، بیمه‌ای و…) از فعالان عرصه هنر در کشور پرداخت.

مالیات بر حسب تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) پرداختی الزامی و بلاعوض است. مالیات ممکن است به شخص، مؤسسه، دارایی و غیره تعلق گیرد.

این ساده ترین تعریف مبحث مالیات در جهان شناخته می‌شود و تردیدی وجود ندارد که تمامی کشورها بخشی از درآمد خود را بر پایه مالیات استوار کردند

تا به واسطه آن علاوه بر توسعه زیرساخت‌ها در راستای رفاه و معیشت افراد جامعه این دست از درآمدها را هزینه کنند.

ماجرا مالیات هنرمند از کجا آغاز شد

آنچه که طی چند روز اخیر فضای فرهنگ و هنر کشور را متاثر خود کرد به مساله حذف معافیت مالیاتی هنرمندان بازمی گشت.

این بزنگاه از پیش‌نویس اصلاح و ساماندهی معافیت‌های مالیاتی به قلم سازمان امور مالیاتی پیشنهاد شده بود آغاز شد.

بعد از آن، خانواده فرهنگ و هنر کشور در تمامی زیر شاخه‌های خود اعم از هنرهای تجسمی، سینما، تئاتر، موسیقی و فعالان فرهنگی و رسانه‌ای با استناد به اقتصاد خُرد حوزه فرهنگ و هنر در کشورمان نسبت به این مسئله واکنش نشان دادند.

واکنش آنها به بند ۷۹ پیش‌نویس لایحه اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی بود که در حال حاضر در وزارت اقتصاد در حال بررسی است. طبق آن بند مسئولان سازمان امور مالیاتی خواستار حذف معافیت مالیاتی هنرمندان یعنی بند لام ماده ۳۹ قانون مالیات های مستقیم شده بودند.

بند لام ماده ۱۳۹ قانون مالیات های مستقیم صراحت دارد: فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذیربط فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند از پرداخت مالیات معاف هستند.

اصحاب و خانواده فرهنگ و هنر کشور با استناد به این بند به عنوان یکی از بندهای قانون مالیات‌های مستقیم، با اشاره به اقتصاد بدنه نحیف فرهنگ و هنر در مقایسه با الگوهای اقتصاد کلان بنگاه های تجاری فعال و با تاکید بر وابستگی بخش‌های متعددی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری به کمک‌ها و یارانه‌های دولتی، نسبت به بند ۷۹ پیش‌نویس لایحه اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی واکنش نشان دادند.

دست یاریگر دولت همراه خانواده فرهنگ و هنر

با تشدید واکنش جامعه هنرمندان و گمانه زنی‌های آنها در مورد حذف معافیت‌های مالیاتی و آثار مخربی که می‌توانست بر فعالیت این جامعه و محصولات و تولیدات فرهنگ و هنر کشور داشته باشد؛

دکتر سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به سه مقام مسئول دولتی معاون اول رئیس‌جمهوری (اسحاق جهانگیری)، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری (محمود واعظی) و نهاد متولی اصلاح معافیت‌ها یعنی وزیر امور اقتصاد و دارایی (فرهاد دژپسند) نگرانی خود را نسبت به اعمال این بند ابراز داشت.

با توجه به اولی بودن فرهنگ و هنر در برنامه‌ریزی‌ها، پیشبرد و اهداف کلان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و اهمیت بدنه دولت به فعالان عرصه فرهنگ و هنر روز یکشنبه ۱۰ آذر ماه، دکتر محمدباقر نوبخت معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه با صدور دستوری فوری، مخالفت دولت و مسئولان دولتی را با کاهش معافیت مالیاتی هنرمندان در لایحه بودجه ۹۹ اعلام کرد.

مطابق دستور فوری معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص پیش‌نویس یکی از تبصره‌های لایحه بودجه ۹۹ که بر اساس یکی از بندهای آن تمامی فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشمول ۵۰ درصد معافیت مالیاتی بودند؛ این بند حذف و فعالیت‌های مزبور مطابق قبل از معافیت ۱۰۰ درصدی مالیاتی برخوردار خواهند بود.

پرواضح است که این تصمیم در راستای حمایت از جامعه و خانواده هنرمندان و فعالان فرهنگی و تلاش برای یاری رساندن به بهبود تولیدات و محصولات فرهنگی از یک سو و از سوی دیگر تقویت مشاغل عرصه هنر و فرهنگ کشورمان اتخاذ شده است.

همچنان که اعمال ۱۰۰ درصدی معافیت مالیاتی بدنه فرهنگ و هنر کشورمان با توجه به موج ایجاد شده اخیر، تاثیری مهم بر سرانه مصرف کالاها و محصولات فرهنگی خواهد داشت

و اقدام دولت در تغییر این سیاست خود امر و دستاوردی بسیار بزرگ در شرایط اقتصادی فعلی حاکم بر جامعه شناخته می شود.

اما نکته‌ای که عجیب به نظر می رسد آن است که از روز یکشنبه و پس از اظهارنظر معاون رئیس جمهوری، عده‌ای از منتقدان با هدف گرفتن درآمد بالای تعداد محدود و معدودی از جامعه هنرمندان که در اصطلاح از آنها به نام سلبریتی یاد می‌شوند تلاش کردند تا تمام دستاور بزرگ دولت در راستای حمایت همه جانبه از جامعه فرهنگ و هنر سراسر کشور را زیر سوال ببرند!

آیا می توان تلاش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر امور اقتصاد و دارایی، معاون اول رئیس جمهوری و مدیر برنامه و بودجه از یک سو و از سوی دیگر حمیت و اراده بدنه دولت در راستای حمایت همه جانبه از هنرمندان و تاکید بر معافیت ۱۰۰ درصدی فعالان عرصه فرهنگ هنر و رسانه کشورمان از پرداخت مالیات را دستاوردی بزرگ و عظیم نشناخت و شمار نیاورد؟

این اقدام در گام نخست کمک و همراهی به خانواده فرهنگ، هنر و رسانه کشور شناخته می شد و در گام‌های بعدی کمک به توسعه و تعالی فرهنگ به عنوان یکی از مهمترین منویات مقام معظم رهبری که همواره در فرمایشات خود به آن اشاره داشته‌اند.

اعداد دروغ نمی گویند

با توجه بر اصلاح ساختار بودجه و توسعه پایه‌های مالیاتی بر مبنای اسناد بالادستی اعم از برنامه ششم توسعه، سیاست های اقتصاد مقاومتی مدنظر مقام معظم رهبری و سایر قوانین مربوط به آن در راستای گفته مسئولان اقتصادی کشور و کارشناسان بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور گسترده شده است

که سهم مالیات بدنه جامعه فعالان فرهنگ و هنر کشورمان تنها عدد ۳۰۰ میلیارد تومان است.

مسلم است که قرار گرفتن عدد ۳۰۰ میلیارد تومان در برابر ۵۰ هزار میلیارد تومان، بسیار ناچیز به نظر می‌رسد

و خود گواه بر اقتصاد نحیف فعالیت های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای در کل کشور به شمار می رود.

به زبان ساده تر اگر بنا بود تا قانون معافیت مالیاتی فعالان فرهنگی و هنری حذف شود آنچه که بر درآمدهای دولت می‌افزود ۳۰۰ میلیارد تومان بود. در حالی که سبد حمایتی دولتی در کلیه بخش‌های فرهنگی، هنری، قرآنی و رسانه‌ای کشورمان آن‌گونه که در قانون بودجه ترسیم شده است عددی بسیار بالاتر از ۳۰۰ میلیارد تومان را شامل می شود.

بر حسب آمار موجود، خانواده فرهنگ و هنر کشورمان خانواده ای ۲۰۰ هزار نفره متشکل از چهار هزار ناشر، یک‌هزار و ۵۰۰ کتابفروشی، سه‌هزار و ۵۰۰ موسسه قرآنی، ۸۰  هزار فعال قرآنی، ۲هزار گروه هنری و تجسمی و تاتر در کشور و پنج هزار رسانه مکتوب و مجازی است.

شاید تعداد افراد این خانواده به کسری کوچک از جمعیت ۸۰ میلیونی کشورمان برسد

اما دامنه فعالیت و اثربخشی محصولات و تولیدات آنها در تمامی عرصه های هنری، فرهنگی، رسانه‌ای و قرآنی یکی از مهم‌ترین استوانه‌های توسعه کشور بدنه فرهنگ را مد نظر قرار می دهد.

استوانه‌ای که نه تنها یکی از مهمترین اولویت‌های نظام جمهوری اسلامی ایران در تمامی سطوح به شمار می‌رود که تاثیرگذاری، خوراک و محصولات پدیدآورندگان این آثار در رسیدن آرامش، آسایش، امنیت، اعتماد به نفس و در یک کلام توسعه فرهنگی آحاد مردم جامعه نقشی غیر قابل انکار ایفا می‌کند.