چگونه فیلم ببینیم؛ ساختارها و درون‌مایه‌ها

به گزارش دریچه سینما؛ پوریا یزدانی ؛ فیلم‌­هایی كه بر روی سبك، بافت یا ساختار تأكید دارند، اغلب از نظر تجاری موفقیت چندانی ندارند چون تعداد زیادی از تماشاگران یا آمادگی­ تجربه­‌هایی از این دست را ندارند و یا با چنین دیدگاه‌­های سینمایی راحت نیستند. فیلم­‌هایی مثل یادگاری (۲۰۰۰) ساخته‌ی كریستوفر نولان، به اصطاح آثار راحت­‌الحلقومی نیستند كه بشود توی سالن سینما نشست یا روی لپ‌تاپ تماشای‌شان كرد.

تمركز بر ایده‌­ها

در بسیاری از آثار جدی سینمایی، كنش و شخصیت‌­ها، اهمیتی بیش­ از مفهوم خود فیلم دارند؛ آن­‌ها به روشن ساختن برخی از مفاهیم زندگی می‌­كنند، باعث می‌­شوند تا تماشاگر با تجربه­‌های بشری آشنا شود و یا وضعیت انسان در جامعه­‌اش از طریق این كنش‌­ها و شخصیت­‌ها به نمایش گذاشته می­‌شود. ممكن است ایده یا فكر اصلی فیلم به طور‌ مستقیم از طریق رخدادی خاص یا شخصیت به‌خصوصی به آن­‌ها ربط پیدا كند. البته، خیلی اوقات ایده یا فكر اصلی فیلم به شكل ماهرانه‌­ای در دل فیلم مطرح می‌شود كه ما را به چالش می­‌كشد و باید تلاش كنیم تا تعبیری را بیابیم كه از نظر ما كاملاً با چهارچوب فیلم هماهنگی دارد. این رویكرد غیرمستقیم باعث می‌شود تا تعابیر متنوعی نسبت به فیلم ایجاد شود كه البته نباید با چهارچوب ایده یا فكر اصلی فیلم در تضاد باشند.

به احتمال نخستین گام برای شناخت ایده‌ی هر فیلمی آن است كه بتوانیم موضوع فیلم را در یك جمله یا یك عبارت به زبان بیاوریم، مثلاً حسادت، بی‌عدالتی، پیش‌داوری. یادمان باشد كه شناسایی موضوع حقیقی فیلم، نخستین گام ارزشمند برای تجزیه و تحلیل یك فیلم به شمار می­‌آید. اگر توانستیم موضوع فیلم را در یك عبارت یا یك جمله خلاصه كنیم، احتمالاً با یكی از موارد زیر روبه‌رو هستیم:

۱-مفاهیم اخلاقی: فیلم‌­هایی كه جمله‌­های اخلاقی در آن‌­ها شنیده می­‌شود، قصدشان آن است كه از ابتدا ما را با استدلالی عقلی یا یك قاعده‌ی اخلاقی به‌خصوص متقاعد كنند تا ترغیب شویم كه چنین قاعده­‌ای را در زندگی خودمان به كار بگیریم. قواعدی از این دست اغلب به شكل كلمات قصار هستند «عشق به پول ریشه‌ی همه‌ی بدی­‌هاست.» البته فیلم­‌های امروزی به مفاهیم اخلاقی مهمی می‌­پردازند و كم‌­تر پیش می‌­آید بر روی یك نكته تأكید كنند و ما هم باید مراقب باشیم كه یك مفهوم اخلاقی را با یك جمله‌ی قصار اشتباه نگیریم. فیلم‌هایی مانند تاوان (جو رایت، ۲۰۰۷) یا بازدید كننده (۲۰۰۷) ساخته‌ی تام مك‌كارتی ما را وادار می­‌كنند تا با دقت به نتایج تصمیم‌های اخلاقی خودمان فكر كنیم.

۲-حقیقت ماهیت بشری: این فیلم­‌ها اساساً با آثاری كه بر روی شخصیتی خاص تأكید می­‌كنند؛ تفاوت دارند. شخصیت‌­ها این نوع فیلم­‌ها به چیز­هایی ورای خودشان فكر می­‌كنند. آن‌­ها نماینده‌ی همه‌ی بشریت­‌اند و برای ترسیم حقایقی جهانی پیرامون ماهیت انسان و انسانیت از آن‌­ها به عنوان ابزاری سینمایی استفاده می­‌شود.  درفیلمی مانند جایی برای پیرمرد­ها نیست (۲۰۰۷)، شخصیتی كه خاویر باردم نقش او را بازی می­‌كند و یا فیلیپ سیمور هافمن فقید در سینکداکی نیویورك (۲۰۰۸) ساخته‌ی چارلی كافمن، تجسمی از لایه­‌های كم‌­شمار تمدن بشری­‌اند یا نمادی از واقعیت زندگی هستند كه از زندگی آدم­‌های متمدن طرد شده‌­اند.