چگونه فیلم ببینیم؛ پرسش‌های تعیین‌كننده
به گزارش دریچه سینما ؛ پوریا یزدانی ؛ هیچ فرمول واقعی در مورد سینمای كلاسیك وجود ندارد؛ سینمایی كه هیچ وقت از تماشایش خسته نمی‌شویم. سینمای كلاسیك حس درست بودن فضاسازی و داستان را در ما ایجاد می‌كند كه در زمانه‌ی خودش و هر بار كه فیلمی كلاسیك را تماشا می‌كنیم؛ این حس وجود دارد. با گذشت زمان، توان چنین آثاری از بین نمی‌رود یا كم نمی‌شود بلكه عملاً رشد كرده و زیاد می‌شود كه دلیلش را باید در نقش‌مایه‌ها و درونمایه‌هایی جستجو كرد كه مربوط به مكان یا فرهنگ خاصی نیستند و همه‌گیر و جهانی‌اند. البته چنین سخنی به این معنا نیست كه ما برای آثاری كه درونمایه‌های جهانی و كلی ندارند؛ ارزشی قائل نیستیم. حتی اگر داستان فیلمی محدود به اقلیمی خاص و زمان به‌خصوصی باشد، چه بسا ممكن است به تجربه‌ی زندگی ما ربطی پیدا كند. با این حال به‌طور طبیعی، درونمایه‌ای توجه ما را جلب می‌كند كه نكته‌ی مهمی را برای ما بازگو كند. چنین فیلم‌هایی برای ما الویت بیش‌تری پیدا می‌كنند تا آثاری كه فاقد چنین درونمایه‌هایی هستند. به عبارت دیگر اگر فیلمی تلاش می‌كند تا چیز مهمی را برای ما بازگو كند؛ موضوع و درونمایه‌اش نباید كسل‌كننده یا بدیهی باشد، بلكه توجه ما را جلب كرده یا ما را به تردید انداخته و باعث شود در آن كنكاش كنیم.
تجزیه و تحلیل درونمایه
اولین چیزی كه در یك فیلم باعث می‌شود چهارچشمی به فیلم خیره شویم، چیست: طرح داستانی، تأثیر عاطفی فیلم یا حال‌و‌هوا، شخصیت، سبك، بافت یا ساختار و یا ایده‌ها و افكاری كه مطرح می‌سازد؟ برای این كه بتوانید از همان ابتدا بدانید كه كدام‌شان است، به یكی از پرسش‌های زیر پاسخ بدهید:
۱- اگر دل‌مشغولی ابتدایی شما در فیلمی، طرح داستانی آن است، طرز عمل آن را در یك جمله‌ی واحد یا پاراگراف كوتاهی از مابقی فیلم جدا كرده و خلاصه‌اش را بنویسید.
۲- اگر فیلمی هست كه از نظر تأثیر عاطفی یا حال‌وهوایش ذهن شما را به خودش مشغول كرده، این حال‌و‌هوا یا حسی را كه فیلم سعی دارد منتقل سازد؛ تشریح كنید.
۳- اگر فیلمی روی یك شخصیت منحصربهفرد تمركز دارد، وجوه نامعمول این شخصیت را شرح دهید.
۴- اگر به نظرتان می‌رسد كه فیلمی با یك سبك خاص و یا بافت و ساختار به‌خصوصی ساخته شده، آن ویژگی‌هایی را شرح دهید كه حس می‌كنید در فیلم وجود دارند یا آن‌ها را در فیلم مشاهده می‌كنید.
۵ – اگر فیلمی روی یك ایده یا فكر متمركز است، به این پرسش‌ها پاسخ بدهید:
الف- موضوع اصلی فیلم چیست؟ چكیده‌ی آن‌چه كه واقعاً در فیلم می‌بینید، چیست؟ اصل موضوعی را كه تشخیص داده‌اید؛ در یك جمله یا یك عبارت بنویسید.
ب- خود فیلم درباره‌ی موضوعش چه می‌گوید؟ جمله‌ای را تنظیم كنید كه به طرز دقیقی، چكیده و خلاصه‌ی ایده‌ای را كه فیلم به شكلی دراماتیك ارائه كرده، بیان كند.
تشخیص درونمایه
۱ – اگرچه ممكن است كارگردان فیلمی، تلاش كند كه چندین چیز را با هم بگوید، اما معمولا ً‌یك هدف كلی هست كه از همه مهم‌تر است. ببینید كه كدام یك از اهداف زیر، قصد و هدف«اولیه» بوده و دلایل خود را هم در انتخاب هر یك بنویسید.
الف- فقط و فقط سرگرم كردن؛ یعنی موقتاً گریختن از جهان واقعی
ب- فراهم ساختن حال‌و‌هوایی نافذ یا خلق یك اثر عاطفی
پ- فراهم آوردن شخصیتی جذاب و منحصربهفرد
ت- ایجاد حسی بی‌همتا و استوار یا بافتی كه عناصر پیچیده‌ی فیلم را به اتفاق هم به تجربه‌ای سینمایی بدل سازد
ث- انتقاد از جامعه یا نهادهای اجتماعی و ازیاد آگاهی بیینده‌ها از معضلی اجتماعی و نیاز به اصلاح
ج- تبدیل درونیات به ماهیتی انسانی (فیلم، نشان بدهد كه انسان‌ها به‌طور كلی شبیه به هم هستند)
چ- ارائه‌ی تفسیری اخلاقی یا فلسفی برای بیننده‌ها تا به فكر فرو بروند
ح- ارائه‌ی مفهومی اخلاقی تا بر روی ارزش‌ها یا رفتارهای بیننده‌ها تأثیر بگذارد
خ- دراماتیزه كردن تلاش‌های یك یا چند فرد در مقابل نابرابری‌های بزرگ، برای به دست آوردن كرامت انسانی
د- كاوش معضلات پیچیده و لذتهایی كه در ارتباطات انسانی وجود دارند
ذ- فیلم می‌خواهد نشان دهد كه چگونه درون‌بینی می‌تواند باعث رشد بشود و انواع خاصی از موقعیت‌ها یا تضادها باعث می‌شوند تغییرات مهمی در یك یا چند شخصیت به وجود بیاید
۲- كدام یك از بخش‌هایی كه در پرسش قبلی ارائه شدند؛ به آن اندازه مهم هستند كه به عنوان مقاصد و اهداف فرعی تعیین شوند؟
