چگونه فیلم ببینیم؛ عناصر فیلم‌های خوب

به گزارش دریچه سینما – پوریا یزدانی ؛ تقریباً در هر داستانی، عواطف و احساسات قدرتمندی وجود دارد و هر فیلمی به دنبال آن است كه عواطف و احساسات ما را دستكاری كرده و به بازی بگیرد اما یك فیلم خوب، در چنین مواردی پای را از گلیمش درازتر نمی­‌كند چرا كه هدایت احساسات و عواطف مخاطبان باید بی غل‌و‌غش بوده و با چهارچوب داستان تناسب داشته باشد. معمولاً ما فیلمی را كه بیش از حد بخواهد روی عواطف و احساسات مانور كند؛ پس می­‌زنیم. حتی ممكن است با تماشای این نوع فیلم­‌ها در جایی كه قرار باشد به گریه بیفتیم، خنده­مان بگیرد. بنابراین هر فیلم‌­سازی باید بتواند جلوی خودش را بگیرد و بیراهه نرود.

واكنش­‌ها نسبت به دستمایه­‌های عاطفی در مورد هر مخاطبی فرق دارد. یكی ممكن است پل­‌های مدیسن كانتی (1995) ساخته‌ی كلینت ایستوود را اثر زیبایی بداند كه داستان تلخی را روایت می­‌كند اما دیگری فیلم را دست بیندازد و آن را «یك فیلم سانتی­‌مانتال به درد­نخور» بنامد. این تفاوت­‌ها اغلب به وجود خودِ بیننده‌­ها باز می­‌گردد. تماشاگری كه این فیلم را خیلی پسندیده، احتمالاً خود را كاملاً به دست فیلم سپرده و بی آن كه به زرنگ­‌بازی فیلم­‌ساز فكر كند، اجازه داده تا احساساتش را هر طور كه می­‌خواهد هدایت كند. تماشاگر دیگر احتمالا حس كرده كه فیلم به گونه­‌ای ناعادلانه سعی دارد مهار احساسات او را در دست بگیرد و برای همین واكنشش، رد كردن و نپذیرفتن فیلم است.

زمانی كه دستمایه‌ی عاطفی فیلمی فهمیده بشود، كم‌­تر پیش می­‌آید كه تماشاگر از آن تخطی بكند. فیلم‌­ساز می‌­تواند این دستمایه‌ی عاطفی را كتمان كند یا كم‌­تر از آن چه كه لازم است بر روی آن تأكید كند. در كشتن مرغ مقلد (1962) آتیكوس فینچ (گریگوری پك) از یك عبارت ساده‌ی تشكر­آمیز به خاطر نجات جان اسكوت و جم استفاده می­‌كند و به آرتور رادلی (رابرت دووال) می‌­گوید: «ازت ممنونم آرتور…به خاطر بچه‌­هام.» اثری كه عبارت «ازت ممنونم» و كتمان احساسات بر جای می­‌گذارد، وزن عاطفی عظیم فیلم را بر دوش می­‌كشد، عبارتی كه اغلب، وقتی آن را به كار می‌­بریم كه كسی لطف كوچكی در حق ما كرده است. این عبارت كه به­‌طور معمول اهمیت چندانی ندارد، شكل مهمی پیدا می‌­كند و آن­جه كه به زبان نمی‌­آید ما را تكان می­‌دهد.

عناصر و روش‌­های بسیار گوناگونی برای تأثیر گذاشتن بر روی  واكنش­‌های عاطفی مخاطبان یك فیلم وجود دارد. هم خودداری و هم استفاده‌ی بیش از حد از دستمایه‌­های عاطفی در طرح داستانی، دیالوگ­‌ها و بازی بازیگران و اثرات بصری یك فیلم منعكس می‌­شوند. عناصری كه در فضای بصری یا صحنه­‌پردازی موجودند و خلق چنین فضایی نیز می‌­توانند به احساسات و عواطف مخاطبان چنگ بیندازند و بر روی واكنش عاطفی آن­‌ها تأثیر بگذارند. با این حال، رویكرد فیلم‌­ساز در استفاده از موسیقی فیلم، شاید مهم‌­ترین نكته باشد كه عاطفه و حس بیننده را هدف می­‌گیرد و می‌­توانند منعكس‌­كننده‌ی اوج و فراز عاطفی فیلم بوده یا آن را كتمان سازد.