وارتو طریان نخستین زن کارگردان تئاتر ایران
وارتو طریان با نام هنری لالا به سال ۱۲۷۵ خورشیدی( ۱۸۹۶ م) در تبریز به دنیا آمد. وی نخستین بانوی ایرانی است که نمایشنامه‌ای را کارگردانی کرده است.
وی همچنین از اولین زنانی است که روی صحنه رفته است.
وارتو طریان پس از پایان تحصیلاتش در مدرسه مختلط هایگازیان عازم سوئیس شد و در رشته تئاتر تجربه تحصیل کرد، همزمان با تحصیل در سوئیس فن بیان را نیز فرا گرفت.
پس از بازگشت به ایران، در تهران به گروه تئاتر «انجمن دوستداران تئاتر» پیوست و پس ازدواج با آرتو طریان، در نمایش‌های متعددی به روی صحنه آمد و بیش از ۲۵ سال در این عرصه به فعالیت مستمر پرداخت.
البته این زوج از ۱۹۱۴ میلادی فعالیت رسمی هنری خود را شروع کردند و در این مدت به دو هنرمند اصلی صحنه‌های نمایش ارمنیان تهران تبدیل شدند.
از ۱۹۱۶ میلادی این زوج هنرمند بر روی صحنه‌های نمایش ارمنیان تهران ظاهر شدند. از ۱۹۲۳ تا ۱۹۳۲ میلادی تئاتر ارمنیان تهران فعالیت خود را با گروه‌های بسیاری ادامه داد.
در این میان استودیو دراماتیک که آرتو طریان آن را اداره می‌کرد، جایگاه خاصی در بین جوانان تهرانی داشت.
در بهار سال ۱۳۰۷ آرتو طریان و همسرش رهسپار رشت شدند.
ره‌آورد آنان برای هنردوستان رشت، نمایشنامه کمدی «مجسمه مرمری» یا «نیوبه» ترجمهٔ ورویر بود. در روز شنبه اول اردیبهشت ماه در سالن تئاتر آوادیس، این نمایشنامه در سه پرده به روی صحنه آورده شد.
وارتو و آرتو
ساعت هشت و نیم بعدازظهر روز دوم دی ماه ۱۳۱۳ (۱۹۳۳ میلادی) نمایشنامه «تهدید» اثر «فرونده» به کارگردانی وارتو طریان در سالن تئاتر نکوئی اجرا شد و با استقبال هنردوستان مواجه گردید وی برای به روی صحنه آوردن این نمایشنامه از هنرمندان «استودیو دراماتیک» سود برد.
خانم وارتو طریان استاد دکلمه بود و در جامعه باربد شعر «شمع و پروانه» سعدی شیرازی را اجرا کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت و جراید آن روزگار تهران در این مورد مطلبی نوشتند.
وارتو طریان استاد زبان فرانسه بود و در «دارالمعلمین تهران» زبان و ادبیات فرانسه تدریس می‌کرد.
این زوج هنری (وارتو و آرتو) در سال ۱۲۹۹ خورشیدی صاحب دختری به نام آلنوش شدند که سال‌ها بعد به «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» ملقب گردید.
وارتو طریان در نمایشنامه‌های فارسی و ترکی بسیاری به نقش آفرینی و کارگردانی پرداخت و بارها از سوی مجلات «ایران»، «اتحاد»، «ستاره ایران»، «ایران آزاد»، «قانون» و «مرکور دو فرانس» پاریس مورد تمجید و قرار گرفت.
او سال ۱۳۵۳ خورشیدی قبل از انقلاب (۱۹۷۴ میلادی) در تهران بدرود حیات گفت.
نقل از کانال محترم آکادمی تئاتر @TheatreAcademy
